როგორ პატრონობდა განძეულს ექვთიმე თაყაიშვილი პარიზში

   მართალია ჩვენი თემა არის ექვთიმე თაყაიშვილის არქეოლოგიური ღვაწლის წარმოჩენა(არქეოლოგიური გათხრები აწარმოა 1889-1920 წწ-მდე საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში:  მცხეთა, ბაგინეთი, ბორჩალო, დმანისი, ვორნაკი, ახპატი, იაგდანი, პრივოლნი, მათურა,ხუცუბანი, საჯავახო, ვანი, ხაჩკოვი, კარიაკი, ბაიბურთი, სარვანა, საფარ-ხარაბა, ბეშთაშენი), მაგრამ მიგვაჩნია, რომ არ შეიძლება გვერდი ავუაროთ მის დამსახურებას ქართული ეროვნული მემკვიდრეობის, საგანძურის, დაცვასა და სამშობლოში დაბრუნებაში. 1945წლის 11 აპრილს მხცოვანმა მრავალჭირგამოვლილმა მეცნიერმა ოცდაოთხწლიანი განშორების შემდეგ ფეხი დაადგა ქართულ მიწას და ემთხვია, აიღო ხელში მიწა და წარმოთქვა აკაკი წერეთლის ცნობილი სიტყვები: "ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტო, ჩემო სამშობლო მხარეო..."
   მარიამ ვაშაკიძემ მოამზადა პრეზენტაცია თემაზე: "როგორ პატრონობდა განძეულს ექვთიმე თაყაიშვილი პარიზში".

   

“ჩვენ არაერთხელ გვითქვამს, რომ ერის პირქვე დამხობა გათახსირება, გაწყალება იქიდამ დაიწყება, როცა იგი თავის ისტორიას daიviწყებს” . namdvilad dauSvebelia qarTvelma xalxma daviviwyoT Cveni patara saqarTvelos, didi da saamayo istoria. mravalWirvaram gadanaxadia Cveni qveyana, magram qarTveli gmirebis da uamravi brZeni adamianis damsaxurebiT dRes isev mcire, magram sapatio adgili gvikavia msoflios rukaze.

istoriis furclebs Tu gadavxedavT albaT aravis gamoepareba is, rac sul raRac erTi saukunis win xdeboda CvenTan. XX saukune, 1921 weli, es is rTuli periodia, roca saqarTveloSi bolSevikuri ruseTis kargad SeiaraRebulma wiTelma armiam, menSevikuri mTavroba sabolood daamarcxa da saqarTvelo daipyro.igegmeboda Tavdasxma maTze. amis gamo mouwia mTavrobas emigraciaSi wasvla da Tan samuzeumo-saeklesio ganZeulis da xelnawerebis waRebac. es iyo erTaderTi gamosavali, rom ganZs bolSevikebi ar dapatronebodnen. maSin saqarTvelos mTavrobas noe Jordania meTaurobda da swored misi TanxmobiT eqvTime TayaiSvili dainiSna am “ganZeulis guSagad”.

eqvTime TayaiSvili iyo qarTveli istorikosi, arqeologi da sazogado moRvawe, saqarTvelos mecnierebaTa  akademiis akademikosi, profesori, Tbilisis saxelmwifo unversitetis erT-erTi damfuZnebeli. mTeli cxovreba man samuzeumo ganZis mopovebas, Segrovebas da dacvas moandoma da rodesac gaigo, rom mTavrobas es yvelaferi Tan unda waeRo Tqva : “me azrad ar momsvlia Cemi saficari saqarTvelos datoveba da emigraciaSi wasvla, magram Cems aq darCenas azri ar aqvs; swored iq unda viyo, sadac Cveni eris es avla-dideba iqneba.”

gadawyvetili iyo- mTavroba jer midioda quTaisSi, imitom rom saqmis garTulebis SemTxvevaSi baTumis magistarli iqidan ufro axlo iyo, baTumSi saqmis garTulebis SemTxvevaSi, ki maT iq safrangeTis kreisrebi elodnen da mTavroba parizSi gaiqceoda, ganZeulobasTan erTad.

eqvTimem Zalian mokle droSi TviTon moagvara yvela sakiTxi, rom ganZi usafrTxod da mowesrigebulad waeRoT Tbilisis yvela muzeumidan. yvela yuTi TviTon,saTiTaod Seamowma, Semdeg daluqa da quTaisSi gagzavna im dResve ramdenime mcvelTan erTad.mas Tavadac ar moswonda es gadawyvetileba, magram Tavs imxnevebda da ambobda : “ sanam pirSi suli midgas, Cveni eris ganZeuls vaglaxad aravis davanebeb.”

qarTvel xalxSi ganZeulis waRebis gadawyvetilebam didi ukmayofileba gamoiwvia. arc udides qarTvel ivane javaxiSvils moewona es, magram man Tavis megobar eqvTimes uTxra: “ madloba RmerTs, imdeni Wkua mainc SerCeniaT, rom SenisTana saqmis mcodne patrioti miuCines mcvelad da megzurad Cveni eris am avla-didebas!” eqvTimes imedi yvelas qonda, yvelam icoda, rom is Tavis qveynis da xalxis erTguli iyo. sjerodaT, rom mas misi sibrZne, SorsmWvreteloba gadaataninebda yvela gasaWirs.

da ai, dadga is saSineli dRe, roca sabolood gadawyda- menSeviki mTavroba ganZiT emigraciaSi wasuliyo. ra Tqma unda, ganZs mihyveboda eqvTime, Tavis meuRle nino poltorackaiasa da Tanxmleb pirebTan erTad. maT dauTveleli simdidre ebaraT: oqros samajurebi, beWdebi, sayureebi, qamrebi, balTebi, vercxlis sxvdasxva nakeTobani, aseve saeklesio nivTebic: minanqris xatebi uamravi Zvirfasi TvaliT moWedili, vercxlis Sandlebi, mRvdelTmTavris kverTxi. iyo memorialuri nivTebic da kidev uamravi uZvelesi qarTuli xelnaweri. eqvTime gafiTrebuli da daRlili iyo, Tan Zalian naRvlianic, radgan icoda, rom karga xans Tavis samSoblos veRar naxavda, uares SemTxvevaSi ki saerTod veRarc naxavda. Tumca mainc yvelaze metad razec fiqrobda, es iyo ganZis dacva. yvelaferi ufro rTulad, iyo vidre Canda. baTumSi TayaiSvilsa da mis Tanmxleb pir eligulaSvils gamoucxades, rom isini gemze ver avidodnen, radgan gems Savi zRvis raionSi uxdeboda samxedro operaciebis Catareba da iq samoqalaqo pirebis yofna ar SeiZleboda. eqvTime SeSinda da Jordanias mimarTa. man, Tavisi mxriv, Sevalies sTxova daxmareba. Sevalie maT dahpirda- konstantinopolis gasvlis win usaTuod mogaTavsebT kreisarSio. 11 მარტს ბათუმიდან დატვირთული კრეისერ  ,,ერნესტ რენანით”  გაემგზავრნენ  კონსტანტინოპოლამდე, magram Sevaliem dapireba ver Seasrula. ekipaJi TiTqos daTanxmda TayaiSvilTan da eligulaSvilTan erTad mgzavrobas, magram es tyuili aRmoCnda. SeSinebulma eqvTimem da misma Tanmxlebma pirebma gemi daiqiraves da ukan gaedevnen ganZeuliT savse kreisars. konstantinopolSi Casulebs problema SeeqmnaT da iZuelbulni gaxdnen,  ,,ერნესტ რენანიდან”  განძეულობა დაძველებულ სატვირთო გემ ,,ბენჰოაზე” გადაეტანათ. eqvTimes es didad ar moswonda, magram sxva gza ar iyo. problemebi arada ar wydeboda. stambolidan gasulebs win didi gza elodaT. tunisSi Casvlis Semdeg sami dRe-Rame daisvenes. aq ki gemis kapitans telefoniT gadasces brZaneba: dauyovnebliv wasuliyo korsikis kunZulze erT-erTi gemis gadasarCenad. am ambavma kapitani vandieri Zlier Seawuxa, radgan korsikasTan bevri wyalqveSa klde eguleboda. samSoblodan gadaxvewilebs isedac gzakvaldabneulebs, Soreul kunZulze dasaRupavad ganwiruli gemi unda gadaerCinaT. ai, bedis dacinva. erTi patara xifaTis SemTxvevaSi maTTan erTad iRupeboda saqarTvelos mTeli ganZeuloba. ras ityoda maTze istoria ! sabednierod, cota xanSi kapitans acnobes korsikas gemi ukve gadarCao da ekipaJic pirdapir marselisken gaemarTa. erTTviani mgzavrobis Semdeg rogorc iqna ganZeuli marselSi udanakargod Caitanes. ocdacxrameti yuTi marselis banks Cabarda. ganZeulis Senaxvis safasurad bankma weliwadSi 2500 franki moiTxova. erTi wlis gadasaxadi winaswar gadaixada mTavrobam da Semdeg isini parizSi gaemgzavrnen. darCenili yuTebi zurab avaliSvilma parizis “gardenmebels” miabara. eqvTime ojaxTan erTad viqtor hiugos prospeqteze dabinavda misTvis gankuTvnil legaciis otelSi. mTavrobam erTi weli parizSi gaatara, Semdeg ki Jordanias davalebiT avaliSvilma da eligulaSvilma parizis  “gardenmeblidan” gamoitanes arasamuzeumo ganZeuli. gadaadnes mTavrobis vercxleuli  da gayides milion oras aTas maneTad. am TanxiT kidev erTxel gadaixades ganZeulis Senaxvis yovelwliuri gadasaxadi da iyides levilis mamuli- maTi movmavali rezidencia.

მრავალი წლის მანძილzე  ეს განძეულობა ხელშeუხებელი ელაგა. saqme maSin garTulda, rodesac zugdidis ganZis nawili obolenskis qvrivma salome dadianma moiTxova. is niko mingrelskis (dadianis) asuli da samegrelos dedoflis ekaterine WavWavaZis SviliSvili iyo.salome ambobda, rom mas memkvidreobiT ekuTvnoda dadianis sasaxlis ganZi. saqme sasamarTlomde mivida. eqvTimes yvelaze rTul periodSi, zusatd maSin, roca meuRle gardaecvala, moutanes sasamarTlos uwyeba, romliTac mas rogorc mopasuxes, sTxovdnen daswrebas. SeSfoTebulma eqvTimem Tavi veRar Seikava da Tqva: “ramdeni saZageli adamiani cxovrobs am codvil miwaze! kai droc SemirCies, roca xel-fexi Sekruli maqvs, saxlSi mkvdari misvenia da aravisTan ar mimesvleba. irbine axla mgloviare moxucma viRac obolenskaias mopasuxed.” 1931 wels sasamarTlo procesis dawyebisTanave, saqmeSi Caeria safrangeTis saarbitraJo sasamrTloebis mudmivi wevri musie pier doJoni. doJonma sarCeli Seitana da yadaRa daado saqarTvelos ganZeuls. ganZeuli sabolood daikarga. menSevikuri mTavroba aRar arsebobda. იმ დღიდან ექვთიმე თაყაიშვილი ახალი ტანჯვა-წამების გზას გაუდგა. მას განძeულის პატრონობიs დამამტკიცებელი არავითარი საბუთი არ გააჩნდა,რომლითაც თავის სიმართლეს დამტკიცებდა. ექვთიმე თაყაიშვილი არწმუნებდა საფრანგეთის მთავრობას, რომ მარსელის ბანკში შენახული განძეულობა არასოდეს  შეადგენდა ემიგრანტული მთავრობის საკუთრებას, რომ იგი საქართველოს კერძო მუზეუმის საკუთრება იყო და საერთაშორისო კანომდებლობის შეასბამისად, მათვე უნდა დაბრუნებოდათ. droTa ganmavlobaSi ganZiT ufro da ufro bevri biznesmeni ineteresdeboda. yvelas surda am Seufasebeli nivTebis Sesyidva, magram ara. profesori aravis ar aZlevda amis saSualebas. samarTliani pirovneba iyo, mTavrobasac ki ar misca imis ufleba, rom ganZs Tundac erTi nivTi mokleboda. TviTon did gaWirvebaSic icxovra, magram nivTebis gayidvaze arc ki ufiqria. Zalian bevri brZola mouwia mecniers. man emigraciaSi wasvlis Semdeg ramdenime didi sulieri tramva miiRo. pirveli iyo, samSoblos datovebis simZimili, meore misi imedisa da nugeSis, cxovrebis Tanamgzavris qalbaton nino poltorackais gardacvaleba, aseve siyrmis megobris saxelovani niko maris moulodneli aRsasruli da bolos sanukvari ganZeulis dakargva. pirveli sami SedarebiT advilad aitana, magram meoTxe dartymam, rac saqarTvelos ganZeulis upatronod gamocxadebaSi gamoixata, loginad Caagdo. safrangeTSi  CasvlisTanave uamravi sasaxelo ram gaakeTa TayaiSvilma. aucileblad unda aRiniSnos, rom eqvTime zedized orjer airCies frang numizmatTa sazogadoebis wevrad. levilis suli da guli iyo igi. kiTxulobda leqciebs, atarebda saubrebs, sasowarkveTilebaSi Cavardnil Tanamemamuleebs qarTuli wigniT da gazeTiT amaragebda, romelsac TbilisSi darCenili megobrebi ugzavnidnen.  magram Tvlida :     “ amas waSlilad CavTvli, Tu ver SevZeli qarTuli istoriuli nivTebis samSobloSi dabruneba. imitom vebrZvi sikvdils, manamde ar minda Tvali davxuWo, sanam saqveyno vals ar movixdi.” araferi afiqrebda mas ganZis garda, saiubileo saRamos gadaxdazec ki uari ganacxada. yvelafers akeTebda saqarTvelosTvis da qarTveli xalxisTvis, namdvili gmiri iyo. mravali weli mas patiosnad erqva “ganZeulis guSagi”, miuxedavad imisa, rom iyo periodi, roca is qarTvelTa sakuTrebad aRar miiCneoda. eqvTime ibrZoda da Tavs ar zogavda. Tavisi janmrTeloba, yvelaferi gaswira imisTvis rom Tu odesme Tavis Tanamemamuleebis naxvis bedniereba kidev miecemoda maTTvis pirnaTlad da amayad Caexeda TvalebSi.

mravalma tanjulma welma ganvlo. sabolood, ki pirovneba, romelic eqvTimes daexmara, iyo ioseb stalini. eqvTime yovelTvis iZaxda masze : “bolos da bolos sabWoTa ruseTs dRes iseTi didi winamZRoli hyavs stalinis saxiT, rom safrangeTis mTavrobas erTi patara ultimatumi rom wauyenos, saqme xelad Cvens sasargeblod gadawydeba.” asec moxda, safrangeTis prezident de gols man memorandumi gamougzavna. omi mimdinareobda da safrangeTis saboloo xsna damokidebuli iyo saWoTa kavSirze. rasakvirvelia, de gols uaris Tqma ar SeeZlo da maSinve gasca brZaneba “dauyovnebliv dabruneboda” saqarTvelos Tavisi ganZeuloba. rogorc iqna eqvTimes dauRalavi Sroma dafasda. is aRfrTovanebas ver malavda. gaTenda sanatreli dRe, roca man ganZeuli yuTebSi Caalaga safrangeTSi mcxovrebi emigrantebis daxmarebiT, sagangebod SefuTa da 1945 wels 5 aprils ori TviTmfrinavi afrinda parizis aerodromidan. eqvTime da saqarTvelos delegacia ganZeulTan erTad Tbilisisken daiZra. parizi-marseli-romi-bengazi-qairo-Teirani-Tbilisi! aseTi iyo avia-marSuti. 11 aprils qarTvel ers Tavisi kuTvnili ganZi daubrunda. Rrmad moxuci , ese 82 wlis, TeTri wverulvaSiT Semosili eqvTime koWlobiT Camovida TviTmfrinavis trapidan, xalxs cremlmoreuli miesalma. cali fexiT Caimuxla , mSobliur miwas emTxvia da gulidan aRmoxda sityvebi: “kvlav SenTan var miwav, mSobliuro, Seni ganZeulis erTguli guSagi! sneuli davbrunebulvar, mkurnalad Semeyareo! “ am sityvebma didi aRfrTovaneba gamoiwvia CemSi, warmovidgene Tu ra xdeboda aseTi patriotis gulSi, rogori bednieri iyo eqvTime TayaiSvili. dauviwyari istoriaa namdvilad. yvela patrioti qarTvelisTvis saamayoa is, rac am kacma gaakeTa. Man,  faqtobrivad, SeuZlebeli SeZlo. SeZlo is, risi imedic ukve aRaravis qonda. eqvTime TayaiSvilis Rvawli istoriis gadarCenaSi udidesia. misi daxmarebiT viciT, rogori iyo Cveni warsuli. madloba RmerTs, rom qarTvelebma daafases es yovelive da 2002 წლის 17 ოქტომბერს საქართველოს მართლმადიდებელმა სამოციქულო ეკლესიამ ის წმინდანად შერაცხა და წმინდა ”ექვთიმე ღვთისკაცი”უწოდა.